Polichromie ścian
Dekorację malarska ścian prezbiterium tworzy dwanaście scen ukazanych w dwóch rzędach. Malowidła w nawie zachowały się tylko częściowo: czytelne są cztery sceny na ścianie południowej, podczas gdy przedstawienia na ścianie północnej uległy całkowitemu zniszczeniu. Dwie strefy pól ujęte zostały w architektoniczne, malowane ramy, w górnym pasie podziały wyznaczają kolumny, a w dolnym pilastry dekorowane maskami w liściastych pióropuszach i puklowaniem. Każda scena opatrzona jest inskrypcja umieszczoną poniżej na jasnym polu. Jedynie w apsydzie zaniechano architektonicznych podziałów – boczne ściany wypełniają tu w całości malowidła w arkadach, a na środku znajduje się inskrypcja fundacyjna. Również wejścia, z prezbiterium do zakrystii oraz z kruchty do kościoła, są polichromowane, zarówno odrzwia, jak i drzwi.
MB tronujaca
Chrystus Sędzia
Obrazy w trójbocznym zamknięciu prezbiterium korespondują tematycznie ze sobą. Od strony północnej mieści się wyobrażenie Najświętszej Panny Marii tronującej, natomiast od strony południowej przedstawiony został Chrystus jako sędzia.
.
Pomiędzy malowidłami, za ołtarzem, znajduje się inskrypcja fundacyjna ujęta w malowane obramienie z omamentu zwijanego, z chronostychem 1663: DEO Vero Uni et Trino ad Gloriam Dei Fillii Virgini Matri/ac Principi Caelorum Sancto
Inksrypcja
Michaeli Archangelo Omnibusq./Angelis Dei in honorem nec non domus huius divine Decorem/Picturis his exornati fecít maiorem Ecclesiae chorum Andreas Ioannes/.Íanick Parochus in Creutzendołƒ et huius Villae Dominus impensis tum suis tum/laboriosi et devotí Viri Martini Wrześniak domum vicinam Ecclesiae ad mor:/tem suam suaeq. Coníugis Elizabethe propteres inhabítantis. Anno QVO TVr.’/Ga In lgne et ense InVasit terrVít VngarICas M0raVICas AVstrI:/aCas EIsqVe VlCInas Pr0VInClas die 25 Septemb.
.
.
.
Strącenie Aniołów
Na ścianach ukazano sceny ze Starego i Nowego Testamentu. Pierwsza z nich, w górnym pasie ściany północnej, przedstawia strącenie zbuntowanych przeciwko Bogu aniołów, inskrypcja głosi: Vídit Deus lucem quad esset bona et dívisit lucem a tenebrís. Gen. 1,4/ Quomodo de coelo cecidisti [wł. cecidisti de caelo] Lucifer qui mane oríebaris. Isaí. 14,12.(Jakże to spadłeś z niebios, Jaśniejący, Synu Jutrzenki? Jakże runąłeś na ziemię, ty, który podbijałeś narody? Iz 14, 12)
.
.
.
.
Ucieczka Lota
Obok znajduje się scena ucieczki Lota z Sodomy: Lot, którego prowadzi anioł, opuszcza widoczne w dali miasto. Cytat poniżej przytacza słowa anioła: Salva animam tuam, nolí respicere post terqum, nec stes in om/ni circa regione sed in monte salvum tefac ne et [tu] simul pereas. Gen. 19,17. (A gdy ich już wyprowadzili z miasta, rzekł jeden z nich: Uchodź, abyś ocalił swe życie. Nie oglądaj się za siebie i nie zatrzymuj się nigdzie w tej okolicy, ale szukaj schronienia w górach, bo inaczej zginiesz! Rdz 19, 17)
.
.
.
.
Sen Jakuba
W ostatnim polu został pokazany sen Jakuba: po lewej stronie, wśród drzew leży Jakub wsparty na łokciu, z tyłu wznosi się ku niebu drabina, po której wchodzą i schodzą aniołowie. Napis zaczerpnięte z Księgi Rodzaju: Vídit Jacob [wł. viditque in fomnis] scalam stantem super terram et cacumen illius tangens calu [wł. caelum]/ Angeles quoque Dei ascendentes et descendentes per eam [et] Dominurn ínnixum Scala [wł. scalae]. Gen: 28 [12-l3]. (We śnie ujrzał drabinę opartą na ziemi, sięgającą swym wierzchołkiem nieba, oraz aniołów Bożych, którzy wchodzili w górę i schodzili na dół. (13) A oto Pan stał na jej szczycie i mówił: Ja jestem Pan, Bóg Abrahama i Bóg Izaaka. Ziemię, na której leżysz, oddaję tobie i twemu potomstwu. Rdz 28, 12-13)
.
.
Zwiastowanie
Pierwszym przedstawieniem w pasie dolnym jest Zwiastowanie Marii: Najświętsza Panna klęczy na tle kolumnowej architektury, a ku niej zstępuje Archanioł Gabriel trzymający lilię. Inskrypcja zawiera odpowiedź Marii: Ecce Ancilla Domini _fiat míhí Secundum Verbum tuum. L. 1,38. (Na to rzekła Maryja: Oto Ja służebnica Pańska, niech Mi się stanie według twego słowa! Wtedy odszedł od Niej anioł. Łk 1, 38)
.
.
.
.
Sen św. Józefa
W następnym polu ukazano mężczyznę śpiącego w łożu z baldachimem, po jego prawej stronie siedzi kobieta czytająca książkę, z tyłu pochyla się nad nim anioł. Jest to być może przedstawienie snu Józefa lub scena śmierci. Napis u dołu jest cytatem z psalmu: DOMINUS CUSTODIAT INTRGITUM TUUM ET EXITUM TUUM EX HOC NUNC ET USQUE IN SECULUM [wł. saeculum].Ps. 120. (Pan będzie strzegł
twego wyjścia i przyjścia teraz i po wszystkie czasy Ps 121, 8; w Wulgacie 120, 8)
.
.
.
.
Adoracja Dzieciątka
Ostatnia w tym pasie scena to adoracja Dzieciątka przez anioła. Maleńki Jezus leży w stajence, przy nim siedzi Maria, a za nią stoi Józef. Inskiypcja głosi: ET VERBUM CARO FACTUM EST/ Et habitavit in nobis. Joannis 1,14. (A Słowo stało się ciałem i zamieszkało wśród nas. J 1, 14)
.
.
.
.
Malowidła na ścianie południowej są w większości mało czytelne, a ich właściwa interpretacja możliwa jest dzięki inskrypcjom.
Wojska Sanaheryba
Pas górny rozpoczyna scena zagłady wojsk Sennacheryba opatrzona cytatem z II Księgi Królewskiej: Nocte ilia venit Angelus Domini et percussit in castris Assyrio:/ rum centum octoginta quinque millis [Wł. millia]. 4 Koenig. 19,35. (Tejże samej nocy wyszedł Anioł Pański i pobił w obozie Asyryjczyków sto osiemdziesiąt pięć tysięcy ludzi. Rano, kiedy wstali, oto ci wszyscy byli martwymi ciałami. 2 Krl 19, 35)
.
.
.
.
Tobiasz
W kolejnej kwaterze jest przedstawienie Tobiasza w drodze do Medii wraz z towarzyszącym mu aniołem. Inskrypcja pod obrazem przytacza słowa anioła: Externa hunc piscem et cor [eius] et fel, et iecur repone tibi sunt enim haec ne:/ cessaria ad medicamenta Utiliter. Tobi: 6,5. ( Młodzieniec rozpłatał rybę i położył razem żółć, serce i wątrobę. Część ryby upiekli i zjedli, a resztę z niej zachował zasoloną Tb 6, 5)
.
.
.
.
Wojsko machabejskie
Ostatnia, najlepiej zachowana scena, wyobraża aniołów konno prowadzących wojska Machabeusza, a opisuje ją cytat poniżej:
Apparuerunt adversaríis de caelo Viri quínq. in Equis, F renís [Wł. fraenis] au:/ reis decori, Ducatum íudaeis praestantes. 2 Machab. 10.(Gdy rozgorzała zażarta walka, przeciwnikom ukazało się się z nieba pięciu wspaniałych mężów, na koniach ze złotymi uzdami, którzy stanęli na czele Żydów. 2 Mach 10, 29)
.
.
.
Kuszenie Chrystusa
W dolnym pasie, podobnie jak na ścianie północnej, znalazły się sceny nowotestamentowe. Najbliżej ołtarza mieści się prawie nieczytelne przedstawienie kuszenia Chrystusa, opatrzone cytatem: Si Fílius Dei es, mitte Te deorsum. Matth. 4,6. (Jeśli jesteś Synem Bożym, rzuć się w dół. Mt 4, 6)
.
.
.
.
Aniołowie stróże
Scena następna ukazuje liczne postaci, wśród których znajdują się również aniołowie, stojące na tle architektury. Być może jest to wyobrażenie dzieci z ich aniołami stróżami. Inskrypcja cytuje słowa Chrystusa: Angeli eorum [in caelis] semper videntfaciem Petris [wł. Patris] mei qui in caelis est. Psalm [powinno być Mt. l8,l0]. (Strzeżcie się, żebyście nie gardzili żadnym z tych małych; albowiem powiadam wam: Aniołowie ich w niebie wpatrują się zawsze w oblicze Ojca mojego, który jest w niebie. Mt 18, 10)
.
.
Radość Aniołów
W ostatnim polu jest dość zagadkowa scena. Po prawej stronie, jakby we wnętrzu, siedzi człowiek, lewą stronę obrazu wypełnia krajobraz z elementami architektury. Napis u dołu głosi: Angelis Dei Super Uno peccatore paenitentiam/ agente. Luca 10 [powinno być Łk. 15,10]. (Tak samo, powiadam wam, radość powstaje u aniołów Bożych z jednego grzesznika, który się nawraca Łk 15, 10)
.
.
.
Hagar
W nawie w nie najlepszym stanie zachowały się cztery sceny: Hagar na pustyni z cytatem: (Vocavitque) angelus dei [Agar] de caelo dicens: (Quid agís) Agar? Gen. 21,17; Ale Bóg usłyszał jęk chłopca i Anioł Boży zawołał na Hagar z nieba: Cóż ci to, Hagar? Nie lękaj się, bo usłyszał Bóg jęk chłopca tam leżącego Rdz 21, 17)
.
.
.
.
Ofiara Abrahama
Ofiara Abrahama opatrzona inskrypcją: (Angelus) domi(ni) de caelo (domavit, dicens: Abraham, Abraham. Qui respondit: Adsum. Dixitque ei: Non extendas) manum tuam. Gen. 22 [11-l2]; (Ale wtedy Anioł Pański zawołał na niego z nieba i rzekł: Abrahamie, Abrahamie! A on rzekł: Oto jestem. Anioł powiedział mu: Nie podnoś ręki na chłopca i nie czyń mu nic złego! Teraz poznałem, że boisz się Boga, bo nie odmówiłeś Mi nawet twego jedynego syna. Rdz. 22, 11-12)
.
.
.
Wygnanie z raju: Eiecitque [Adam] et collocavit (ante) paradisum volluptatis cherubium. Gen. 3,24; postaci we wnętrzu.
Drzwi wejściowe
Dekoracje malarską drzwi i ich obramień stanowią sceny figuralne i wizerunki świętych. Na drzwiach wiodących z kruchty do wnętrza kościoła przedstawiono walkę św. Michała ze smokiem oraz wieczerzę w Emaus. Po bokach namalowano figury świętych: od zachodu Piotra, a od wschodu Pawła. Na górze widnieje napis: R[everen] D[issimus] GEOR[g] BRZOSKA PAR[ochus]/ F[ieri] F[ecit]/ 1614, (Przewielebny ks. Georg Brzoska wykonał 1614) a wokół otworu drzwiowego umieszczono cytat z psalmu: Attolite Portas Príncipes Vertas Et Elevamimi Portae Aeternam les Et lntroivit Rex Gluriae Quis Est Iste Rex Glor/ iae? Dominus Vírtutum, Ipsae[est] Rex Gloriae Psalmus 23. (Bramy, podnieście swe szczyty i unieście się, prastare podwoje, aby mógł wkroczyć Król chwały. Ps 24, 7 w Vulgacie 23, 7)
.
Drzwi do zakrystii
Drzwi do zakrystii ozdobiono wyobrażeniem Matki Boskiej adorowanej przez aniołów i wizerunkiem św. Marcina. Nad górną kwatera umieszczono napis: DEI MATER ALMA, Atque SEMPER VIRGO:/ MONSTRA TE ESSE MATREM: BONA CUNCTA POSCE./ VIRGO SINGULARIS, SUMAT PERTE PRECES/ QUI PRONOBIS NATUS TULIT ESSE TUUS. (Karmiąca Matko Boga zawsze dziewico / Pokaż jak być Matką/ Błagaj za dobrami /Wyjątkowa Dziewico przez Ciebie może otrzymać modlitwę Ten, Kto był dla nas zrodzony/ Podjęłaś ją (modlitwę) jako własną ). Na odrzwiach, tak jak przy wejściu do nawy, znalazły się malowane postaci świętych Macieja i Andrzeja, pod którymi umieszczono podpisy: S. MATTHIAS ANNU/MERATUS APOSTOL; S. ANDREAS FRATER PETRI (św. Andrzej brat Piotra)/ 1653. W górnej części jest dekoracja złożona z malowanych motywów roślinnych, na łuku znajduje się inskrypcja: HAEC EST PORTA DOMINI ET IUSTI (To jest brama Pana…).
Cytat z: Marta Miś, Kościół pw. św. Michała Archanioła w Michalicach, Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Jana Harasimowicza, s.13-17, Wrocław 1999